Čuvar tajni Karađorđa i Betovena čeka da postane muzej - Hoće li restauracija dvorca "Šlos" u Golubincima dobiti epilog u 2013?

(Dvorac "Šlos")

Šta spaja Betovena, Karađorđa i žitelje jednog sela u Sremu? Na prvi pomen reklo bi se da nemaju baš ništa zajedničko, ali srpskog vojskovođu i čuvenog kompozitora vezuje jedna gređevina, ista ona koja vojvođansko selo Golubince izdvaja međ ostalim sremačkim naseljima.

Zbog iste građevine meštani ovog sela udružili su se kako bi udahnuli novi život mestu u kome žive i privukli turiste u skromno vojvođansko naselje.

"Misteriozna" građevina je dvorac "Šlos", podignut za potrebe visokih oficira austrougarske vojske u 18. veku, koji će uskoro biti obnovljen i u punoj lepoti dostupan turistima. I dalje, dvorac će postati muzej sa pomalo neobičnom postavkom. Kako je ranije najavljivano, centralo mesto u unutrašnjosti zauzeće sećanje na ljubavne jade genijalnog kompozitora, koji je imao ljubavnicu u ovom vojvođanskom selu, a plato ispred dvorca krasiće bista legendarnog vođe Prvog srpskog ustanka.

Obnova

Dvorac "Šlos" sagrađen je 1767. Reč je o nekadašnjoj kasarni austrijskih graničara, koja je građena sa svim karakteristikama takozvane vojnograničarske arhitekture. Osim što je to najstarija građevina u selu, mnogi smatraju i da je najlepši spomenik arhitekture u Sremu iz vremena vojne krajine.

Zdanje je podignuto po projektu čuvenog Florjana Madocnija, a projektna dokumentacija se još nalazi u Državnom arhivu iz Beča. Spoljni zidovi dvorca debeli su ceo metar, pored Oficirskog doma je trpezarija, a unutar kasarne je bunar. Po Golubincima, ali i izvan njih kruže legende koje kažu da se ispod temelja nalaze brojni hodnici i da vode u nepoznato.

Kroz istoriju, dvorac "Šlos" menjao je svoju namenu i u više navrata se nalazio pred rušenjem.

Početkom drugog milenijuma žitelji sela i prijatelji Golubinaca iz cele Jugoslavije, osnovali su Udruženje građana i dali mu naziv po najprepoznatljivijem objektu u naselju koji je i simbol identiteta sela. Udruženje "Šlos" ima zadatak da promoviše kulturno-istorijske vrednosti ovog kraja.

- Nas je motivisao "Šlos" da se organizujemo da bi ga restaurirali i vratili stari sjaj i lepotu, i dali novu funkciju i novi sadržaj. Tako bismo spojili lepo sa korisnim, produžili vek "Šlosu" a mladim generacijama, turistima i drugim posetiocima pružili dokaz o trajanju vitalnosti sela – kažu u ovom Udruženju.

Pokrenut je projekat "Selo Golubinci eko-etno muzej Šlos" i 2004. godine započela obnova ovog spomenika kulture koji se danas nalazi pod zaštitom države. Podrška u novcu je došla od Opštine Stara Pazova, Zavoda za zaštitu spomenika kulture i Ministarstva kulture Srbije.

No kako u Srbiji obično biva, menjaju se vlasti, mišljenja i prioriteti pa ni zdanje u Golubincima nije odolelo rutini.

Rekonstrukcija vojvođanskog dvorca započinjala je i prekidana nekoliko puta, Golubinci su uvršteni u 14 vojvođanskih sela spremnih da primaju turiste ali je projekat stao, a "Šlos" još nije završen.

- To što ni "Šlos", ni kotobanje nisu restaurirane, iako su prethodne vlasti svih nivoa potpisale partnersku saradnju sa građanima, niko ne pominje – izjavila je aprila ove godine Jovana Sečanski, autor projekta "Eko-etno selo muzej Šlos".

Pretvaranje dvorca "Šlos" u muzejski prostor uz upornost meštana, kako se pisalo, trebalo bi da podrže pokrajinske vlasti i Opština Stara Pazova. Pomak je urađan prošlog petka (12. oktobra 2012. godine) kada je potpredsednik Vlade Vojvodine i pokrajinski sekretar za kulturu i javno informisanje, Slaviša Grujić obišao dvorac u Golubincima, kojeg je okarakterisao ga kao dragulj graničarske arhitekture 18. veka.

Pokrajinski sekretar u obilasku dvorca u Golubincima

- S obzirom na to da je značajan deo objekta renoviran sredstvima NIP-a, ostalo je još puno toga da se završi, kao što je fasada, infrastruktura i grejanje, a posebno je ostalo da se institucionališe kulturno ime ovog zdanja, koje mora da nađe svoje mesto na kulturno-istorijskoj mapi Vojvodine - rekao je Grujić.

Pokrajinski sekretar nije precizirao kada bi radovi na dvorcu mogli da se nastave ali je istakao da je veoma važno da se svi zajedno, kako lokalna samouprava, tako pokrajinska vlada i republičko Ministarstvo za kulturu, uključe u ovaj projekat i završe ono što je započeto pre više od deset godina.

Prema pisanju beogradskog lista "Novosti" u poslednjih desetak godina u obnovu dvorca uloženo je oko pola miliona evra.

Sređen je unutrašnji enterijer, popravljena krovna konstrukcija i obnovljena originalna fasada dvorca.

U planu je da sve bude gotovo naredne godine kada će biti obeleženo dva veka od boravka vožda Karađorđa u dvorcu.

Tajne istorije

"Šlos" je, naime, za našu istoriju naročito važan zato što je jedno vreme u njemu bio zatočen Karađorđe sa suprugom Jelenom i decom. Posle sloma Prvog srpskog ustanka 1813, Đorđije Petrović je najpre spas potražio u Zemunu, zatim je kratko boravio u manastiru Fenek, a onda i u "Šlosu". Tu su mu se pridružilo nekoliko ustaničkih vojvoda. Iz dvorca "Šlos" Karađorđe je 10. novembra 1813. odveden u Petrovaradinsku tvđavu.

Da je dvorac od velikog istorijskog značaja, ne samo za Srbe već i Evropu, kazuje činjenica da je u njemu živela i Žanet d"Hontar (1770), prva ljubav Ludviga van Betovenova. Žanet se u ovaj dvorac preselila nakon udaje za plemića i gardijskog kapetana Karla fon Greta.

(Foto: novosti.rs)

Iz Beča u Golubince, i istim putem uzvratno, tekla je obimna tajna ljubavna prepiska slavnog kompozitora i njegove izgubljene ljubavi. Betovenov muzej u Bonu čuva Žanetino ljubavno pismo Betovenu sa detaljnim nacrtom puta do Golubinaca i izgledom dvorca Šlos, a na osnovu koga se pretpostavlja da je Betoven bar jednom dolazio u Golubince. Ukoliko ideje meštaniaovog sremskog sela uz pomoć opštine i pokrajinskih vlasti zažiše i dvorac "Šlos" bude pretvoren u muzejski prostor, u njemu će se osim ove epizode iz istorije naći dokumenta i o drugim burnim događajima iz tog vremena.

Aduti Golubinaca

Selo Golubinci nalazi se nadomak Stare Pazove, na skoro pola puta između Novog Sada i Beograda. Od vojvođanske prestonice udaljeno je 45 kilometara, a od glavnog grada Srbije 39. Udruženje građana "Šlos "se nada da će obnova dvorca ovom vojvođanskom mestu dati novi impuls razvoju sela i privući goste sa strane, a Golubinčani najviše tipuju na vikend-turiste iz dveju prestonica.

U Golubincima se nalazi i pravoslavna crkva posvećena Vavedenju, a u turističke atrakcije spadaju i dva ambara sa kotobanjama, sagrađena 1913. i 1921, sa uličnim zabatima u stilu seoskog baroka. Zapadno od Golubinaca, putem koji vodi kroz Putince, stiže se do sela Donji Petrovci, u čijoj blizini se nalaze ostaci rimskog grada Basijana. Naslje je postojalo od 1. do 6. veka i bilo je drugo po veličini u Sremu, odmah posle carskog Sirmijuma. Pored Donjih Petrovaca protiče kanal Jarčina, napravljen u rimsko doba.

I.B.